Απειλή για την υγεία ο υδράργυρος στις «πράσινες» λάμπες

Του Τάσου Σαράντη, Εφημερίδα “Ημερησία” 6/1/2012

Μπορεί οι λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας να πλασαρίστηκαν στην αγορά ως η ιδανική οικολογική λύση, όμως για κάποιο «ανεξήγητο» λόγο υποτιμήθηκε ότι περιέχουν υδράργυρο, επικίνδυνο για την υγεία. Ωστόσο, η επιβολή τους στην αγορά θεωρείται ότι υπαγορεύθηκε από τη βιομηχανία, κάτι που υποστηρίζεται και στο ντοκιμαντέρ ενός Αυστριακού σκηνοθέτη.

Η Κομισιόν με την οδηγία της 244/2009 έβαζε τέρμα στις παλιές λάμπες φωτισμού και τις αντικαθιστούσε με τις μοντέρνες και οικολογικές λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας. Αυτή η απαγόρευση των παραδοσιακών λαμπτήρων συντελείται με τη σταδιακή τους κατάργηση, αρχικά με την απαγόρευση εκείνων των 100 W και των 75 W και πέρσι με αυτή των 60 W. Η κατασκευή όλων των παραδοσιακών λαμπτήρων πυράκτωσης θα ολοκληρωθεί τελικά το προσεχές έτος με την κατάργηση εκείνων των 40 W και των 25 W.

Οι παραδοσιακές λάμπες μπορούν να συνεχίσουν να πωλούνται έως ότου εξαντληθούν τα αποθέματα. Φαινομενικά, ο σκοπός της σχετικής νομοθεσίας είναι να μειωθούν οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Αν και η παρουσία των ενεργειακά αποδοτικών λαμπτήρων δεν ήταν καινούρια στην αγορά, η χρήση τους δεν ξεπερνούσε το 25% στην Ευρωπαϊκή Ενωση, κυρίως εξαιτίας του υψηλότερου κόστους τους. Ετσι, η Ευρωπαϊκή Ενωση αποφάσισε να υιοθετήσει κατώτατα επίπεδα αποδοτικότητας για όλους τους νέους λαμπτήρες. Δεδομένου ότι οι παλαιοί λαμπτήρες δεν ανταποκρίνονται σε αυτά τα κατώτατα επίπεδα, δεν κατασκευάζονται πλέον.

Συστήματα φωτισμού
Ανάμεσα στα επιχειρήματα που συνηγορούν στην αγορά των νέων λαμπτήρων είναι ότι η μέση διάρκεια ζωής τους είναι περίπου 6.000 έως 15.000 ώρες, ανάλογα με τον τύπο τους, όταν για τους παραδοσιακούς είναι 1.000 ώρες. Επιπλέον συμφέρουν σε ό,τι αφορά την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, αφού χρησιμοποιούν μέχρι και το ένα πέμπτο έναντι των παραδοσιακών. Η απόφαση για την κατάργηση των λαμπτήρων πυράκτωσης και η υποχρεωτική καθιέρωση των νέων φαίνεται ότι ικανοποιούσε πολλούς. Πρώτα απ’ όλα τη βιομηχανία διότι θα κέρδιζε περισσότερα χρήματα και κατά δεύτερο λόγο τους πολιτικούς που θα είχαν να επιδείξουν μια επιτυχία στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Ομως, ακόμα και περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η Greenpeace και το WWF, είχαν να πουν τα καλύτερα λόγια συνηγορώντας υπέρ της καθιέρωσης των νέων λαμπτήρων στο όνομα της εξοικονόμησης ενέργειας.

Ο Νίκλας Σίνερλ, ειδικός για θέματα ενέργειας από την Greenpeace Αυστρίας λέει σχετικά στη «Ντόιτσε Βέλε»: «Οι παλιές λάμπες φωτισμού κατά τη γνώμη μας ανήκουν σε μια παλιά τεχνολογία, η οποία πρέπει να αποσυρθεί από την αγορά. Θα πρέπει να αντικατασταθούν από άλλα αποτελεσματικότερα συστήματα φωτισμού». Τα μειονεκτήματα των λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας, σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις τους στην υγεία, για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν αποτελούσαν θέμα για τις περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Εν τούτοις, ο Αυστριακός σκηνοθέτης Κρίστοφ Μάιρ, στο ντοκιμαντέρ του «Bulb fiction», επιχειρεί να αποδείξει πως η οδηγία για την απόσυρση των κλασικών λαμπτήρων έγινε κατ’ επιταγή της βιομηχανίας. Αυτό που ουσιαστικά υποστηρίζει είναι ότι σε μια ασυνήθιστη συμμαχία, οι πολιτικοί, οι επιχειρηματίες και οι οικολόγοι ανακοίνωσαν τη νέα συμφωνία ως μεγάλη επιτυχία. Εν τούτοις, όλες οι μελέτες για τις επιπτώσεις στην υγεία που θα επέφερε η χρήση των νέων λαμπτήρων αγνοήθηκαν. Η δε σχετική ευρωπαϊκή οδηγία πέρασε, προτού να πραγματοποιηθεί μια ευρεία συζήτηση για τους πιθανούς κινδύνους. «Στην ταινία το θέμα δεν είναι οι παλιές λάμπες και οι νέοι οι λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας αλλά για τη λειτουργία των μηχανισμών. Η απαγόρευση των παλαιών λαμπτήρων είναι μια παραβίαση των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών. Για πρώτη φορά απαγορεύθηκε ένα προϊόν το οποίο δεν είναι επικίνδυνο», δηλώνει ο Κρίστοφ Μάιρ.

Επιτακτική η επιλεκτική τους ανακύκλωση
Πόσοι πραγματικά γνωρίζουν, ότι οι λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας περιέχουν υδράργυρο και ότι θα πρέπει να ανακυκλώνονται με ειδικό τρόπο και όχι να τους πετάμε απλά στα σκουπίδια, διότι τότε αναμειγνύονται με τη διατροφική αλυσίδα; Στην πραγματικότητα μόνο το 20% ανακυκλώνεται κανονικά. Ο φυσικός Γκέοργκ Σταϊνχάουζερ, από το Ατομικό Ινστιτούτο στη Βιένη κάνει λόγο για σκάνδαλο σχετικά με τον ορισμό της περιεκτικότητας υδραργύρου στις λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας και προτίθεται να δημοσιεύσει τα συμπεράσματα των δικών του ερευνών. Το 2014 αναμένεται να γίνει η αξιολόγηση της σχετικής οδηγίας και ο Αυστριακός φυσικός δηλώνει στη «Ντόιτσε Βέλε»: «Κατά τη γνώμη μου τα πέντε μιλιγκράμ που επιτρέπονται, αλλά ακόμα και το ένα, δεν θα ήθελα να τα έχω στον αέρα που αναπνέω». Ο Νίκλας Σίνερλ από την Greenpeace επισημαίνει, πάντως, ότι χάρη σε αυτές τις λάμπες εξοικονομούνται ετησίως 30 εκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα. Οσο για τον υδράργυρο στις λάμπες χαμηλής κατανάλωσης δηλώνει πως και φυσικά η οργάνωσή του δεν είναι ικανοποιημένη με αυτό.