Gazprom: Τέλος το φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας από το 2025
Η Gazprom, η κρατικά ελεγχόμενη ενεργειακή εταιρεία της Ρωσίας, φαίνεται να προετοιμάζεται για μια νέα εποχή στις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, καθώς εσωτερικά της σχέδια δείχνουν ότι από το 2025 ενδέχεται να μην υπάρχει ροή μέσω Ουκρανίας.
Το Κίεβο έχει εκφράσει πρόθεση να τερματίσει τη συμφωνία μεταφοράς αερίου στο τέλος του 2024, γεγονός που σηματοδοτεί το πιθανό τέλος μιας μακροχρόνιας συνεργασίας που άρχισε στην εποχή της Σοβιετικής Ένωσης και έχει υπάρξει καθοριστική για την οικονομία της Ρωσίας και την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Παρότι η Ουκρανία θέλει να κλείσει αυτό το κεφάλαιο, η Μόσχα έχει επιδείξει διάθεση για συνέχιση των ροών, με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να δηλώνει ότι η Ρωσία είναι πρόθυμη να διατηρήσει αυτή την ενεργειακή σύνδεση.
Με βάση τις πληροφορίες που εξασφάλισε το Reuters, οι εσωτερικές προβλέψεις της Gazprom, αν και δεν έχουν ακόμη επίσημα εγκριθεί από την ανώτερη διοίκηση, θεωρούν ως βασικό σενάριο την πλήρη παύση των ροών φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις για το ενεργειακό μέλλον της Ρωσίας, καθώς οι εξαγωγές προς το «μακρινό εξωτερικό» – όρος που χρησιμοποιεί η Gazprom για τις ευρωπαϊκές και τουρκικές αγορές εκτός των πρώην σοβιετικών κρατών – αναμένεται να μειωθούν έως και 20% το 2025, αγγίζοντας τα 39 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) από τα περίπου 49 bcm που αναμένονται για το 2023. Ωστόσο, οι ροές προς την Τουρκία μέσω των αγωγών TurkStream και Blue Stream δεν προβλέπεται να επηρεαστούν, ενώ οι εξαγωγές προς την Κίνα αναμένεται να ενισχυθούν μέσω του αγωγού Power of Siberia, φθάνοντας τα 38 bcm την επόμενη χρονιά.
Η ενεργειακή σχέση Ρωσίας-Ευρώπης, που ξεκίνησε με τη μαζική ανακάλυψη φυσικού αερίου στη Σιβηρία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναπτύχθηκε για περισσότερες από πέντε δεκαετίες. Από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, η Μόσχα δημιούργησε ένα δίκτυο μεταφοράς που συνδέει την ενέργειά της με την Ευρώπη, στηρίζοντας τα ρωσικά κρατικά έσοδα και εξασφαλίζοντας φθηνή ενέργεια για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή έχει αλλάξει δραματικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια και τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Πλέον, η ΕΕ στρέφεται σε άλλες ενεργειακές πηγές, κυρίως από τις ΗΠΑ, αφήνοντας τη Ρωσία να αναζητά νέες αγορές, ιδίως στην Ασία.
Η παροχή ρωσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας, αν και περιορίστηκε, παρέμεινε ουσιαστική για τις ρωσικές εξαγωγές. Το 2023, η Ρωσία εξήγαγε περίπου 15 bcm αερίου μέσω της ουκρανικής διαδρομής, που αποτελούν το 8% των ροών πριν από τον πόλεμο. Μέσω του παλιού αγωγού Urengoy-Pomary-Uzhgorod, που περνά από την πόλη Sudzha – πλέον υπό ουκρανικό έλεγχο – το φυσικό αέριο συνεχίζει να ρέει από τη Σιβηρία προς τη Σλοβακία, τροφοδοτώντας την ευρωπαϊκή αγορά. Ωστόσο, τα 15 bcm που παραδόθηκαν φέτος είναι ένα κλάσμα μόνο των εξαγωγών της προπολεμικής εποχής, καθώς η ευρωπαϊκή κατανάλωση έχει μειωθεί σημαντικά, φθάνοντας περίπου στα 295 bcm για το 2023.
Αναλυτές επισημαίνουν ότι η πιθανή διακοπή της ουκρανικής διαδρομής θα μετασχηματίσει περαιτέρω τις σχέσεις Ρωσίας-Ευρώπης και θα επηρεάσει την ενεργειακή στρατηγική της ηπείρου, που πλέον βασίζεται σε διαφορετικές πηγές και νέους προμηθευτές. Παράλληλα, η Gazprom καλείται να προσαρμοστεί σε ένα νέο, διαφορετικό τοπίο όπου η Ευρώπη απομακρύνεται από τη ρωσική ενέργεια, ενώ οι ρωσικές εξαγωγές προς την Κίνα, την Ινδία και άλλες ασιατικές χώρες αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη βαρύτητα.
