Του Θόδωρου Πανάγου
Εφημερίδα : Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,16/06/2012
Η ουσιαστική κατάρρευση της ενεργειακής αγοράς φαίνεται να είναι πλέον γεγονός και όλες οι απόπειρες που καταβάλλονται για να συγκρατήσουν τις επιπτώσεις, μοιάζουν ασπιρίνες για τη θεραπεία του καρκίνου. Η απουσία κυβέρνησης και κυβερνητικού σχεδίου αλλά και κοινοβουλίου καθιστούν, τούτη την ώρα, εξαιρετικά δυσχερή έως αδύνατη τη λήψη δραστικών και αποτελεσματικών μέτρων για την ανάταξη της συγκεκριμένης αγοράς. Tα τελευταία τρία περίπου χρόνια, oι κυβερνήσεις προτίμησαν να διαχειριστούν την αγορά ενέργειας με πολιτικούς και επικοινωνιακούς όρους, αντί να εντρυφήσουν στα δομικά της προβλήματα και να εφαρμόσουν τρόπους επίλυσής τους.
Συγκεκριμένα, το 2009, η τότε νέα κυβέρνηση παρέλαβε μια ενεργειακή αγορά, θεσμικά απελευθερωμένη, η οποία στην πράξη προσπαθούσε με κόπο να περπατήσει, ανάμεσα στη δεσπόζουσα ΔΕΗ και στην είσοδο των ιδιωτών στη χονδρεμπορική και λιανική αγορά. Στο σημείο που βρίσκονταν τότε οι παραπάνω αγορές, η πολιτική εξουσία όφειλε να συνεχίσει άμεσα τις δύσκολες προσπάθειες για τον εξορθολογισμό της λειτουργίας τους, αφενός ευνοώντας, ως μέτοχος της πλειοψηφίας, τη δραστηριοποίηση της ΔΕΗ υπό συνθήκες ανταγωνισμού και αφετέρου δίνοντας το κατάλληλο σήμα στους ιδιώτες ότι, η επιχειρηματική τους δραστηριότητα υπόκειται στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Αντ’ αυτού, με μια σειρά άστοχων ενεργειών, οδηγηθήκαμε σε οιονεί μονοπωλιακές συνθήκες, ήτοι επιστρέψαμε στην προηγούμενη δεκαετία.
Tο αρμόδιο υπουργείο καθυστέρησε αδικαιολόγητα τη θέσπιση του νέου ενεργειακού πλαισίου που τελικά ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2011, με αποτέλεσμα να βραδύνει υπερβολικά η εναρμόνιση της νομοθεσίας, με τις νέες κοινοτικές ρυθμίσεις. Αλλά και ο ψηφισθείς νόμος, με έντονες παρεμβάσεις των τότε συνδικαλιστών του ΠΑΣΟΚ (που σήμερα αλληθωρίζουν προς τη νέα Αριστερά), περιέχει ρυθμίσεις που διατηρούν την αγορά του ηλεκτρισμού υπό τον έλεγχο της ΔΕΗ. Στη συνέχεια, η επιβολή τριών φόρων (στο φυσικό αέριο, το τελικό προϊόν ηλεκτρισμού και το φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή), μέσα σ’ ένα χρόνο (2011), σε μια ανώριμη ακόμα αγορά, είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη ανατροπή της.
Ωστόσο, οι αψυχολόγητες ενέργειες δεν σταμάτησαν εκεί. Η απερίσκεπτη και τελικά παράνομη, σύνδεση του «χαρατσιού» με την πληρωμή των λογαριασμών της ΔΕΗ, εκτός από την κοινωνική αναστάτωση που επέφερε, προκάλεσε επιπρόσθετα προβλήματα στην εύθραυστη και ευμετάβλητη ρευστότητα της επιχείρησης. Ετσι, οι απλήρωτοι λογαριασμοί «κτύπησαν κόκκινο». Αν δε κάποιος προσθέσει στα παραπάνω και τις «γενναιόδωρες» ρυθμιστικές παροχές προς όλους ανεξαιρέτως τους ηλεκτροπαραγωγούς, αντιλαμβάνεται ότι καθόλου τυχαία δεν είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζεται σήμερα, όταν ο ένας χρωστάει στον άλλο. Τέλος, η αδικαιολόγητη καθυστέρηση και η ανορθολογική αντιμετώπιση της έγκαιρης ανάκτησης του τέλους υπέρ ΑΠΕ, κατέστησαν τον αρμόδιο δημόσιο φορέα υπερχρεωμένο.
Σήμερα έχουμε μπροστά μας τον άμεσο κίνδυνο της κατάρρευσης της ΔΕΗ και την ακύρωση της λειτουργίας της αγοράς ενέργειας. Φαινόμενο μοναδικό στην Ευρώπη που, κατ’ ανάγκη, δεν συνδέεται απολύτως με την οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα μας.
Η κυβέρνηση που θα σχηματιστεί μετά τις εκλογές, έχει, αναλόγως με την πολιτική της φιλοσοφία, δύο εναλλακτικές λύσεις. Είτε θα λάβει τα μέτρα αυτά που θα οδηγήσουν την ενεργειακή αγορά σε οιονεί ή πραγματικές μονοπωλιακές συνθήκες, οπότε και θα κληθεί ο καταναλωτής να πληρώσει τα «σπασμένα», με δραματική αύξηση των τιμολογίων των υπηρεσιών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, είτε θα πρέπει άμεσα να λάβει μέτρα άρσης των βασικών τουλάχιστον λόγων που οδήγησαν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα στην αδιέξοδη αυτή κατάσταση, σε συνθήκες περιβάλλοντος υγιούς αγοράς.
Στην πρώτη περίπτωση, εκτός από τον καταναλωτή, το βάρος θα το αναλάβει και ο φορολογούμενος και αργά ή γρήγορα, θα επικρατήσει για τη ΔΕΗ ένα μοντέλο πρώην «Ολυμπιακής» ή νυν «ΟΣΕ».
Παράλληλα, η χώρα θα έχει παραβιάσει σχεδόν το σύνολο της νομοθεσίας της Ενωσης, με τις συνακόλουθες επιπτώσεις, ενώ θα απειλείται καθημερινά με τον κίνδυνο του «μπλακ-άουτ». Στη δεύτερη περίπτωση, θα πρέπει να καταργηθούν ή περιορισθούν σημαντικά οι καταστροφικοί φόροι που επιβλήθηκαν, χωρίς την εμμονή στην απαίτηση του «ισοδύναμου μέτρου», μια και δεν υπάρχει πιο ισοδύναμο μέτρο από τον περιορισμό της εξαθλίωσης του μέσου ελληνικού νοικοκυριού και της ακύρωσης μιας ολόκληρης αγοράς. Παράλληλα, θα πρέπει να εκπονηθεί και να εφαρμοστεί άμεσα βραχυπρόθεσμο σχέδιο εξυγίανσης της ΔΕΗ, χωρίς το οποίο το μέλλον της επιχείρησης μοιάζει πλέον αβέβαιο. Στο σημείο αυτό, εξηγούμαστε ότι, το σχέδιο αυτό δεν σχετίζεται με τυχόν ιδιωτικοποίηση, αλλά με άμεση ανάγκη δραστικής ανάταξης της επιχείρησης, μέσα σ’ ένα περιβάλλον αγοράς. Τέλος, με τη λήψη άμεσων ρυθμιστικών μέτρων, πρέπει να αντιμετωπιστεί η σχέση, μεταξύ χονδρεμπορικής και λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού.
Για να επιτευχθούν οι ανωτέρω στόχοι θα πρέπει να συνεργαστούν υποχρεωτικά όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, δημόσιοι και ιδιωτικοί. Απόψεις που ανάγονται σε προθέσεις και λύσεις δεκαετιών, είναι αυτές που οδήγησαν την αγορά ενέργειας και τη χώρα γενικότερα, στην τραγική κατάσταση που σήμερα βιώνουμε. Πρέπει να παύσουμε, επιτέλους, να ευχόμαστε τη υπερβατική παρέμβαση, για να περισώσουμε ό,τι έχει απομείνει όρθιο στην πατρίδα μας. Αντ’ αυτού, αρκεί να συνεννοηθούμε, σε μια βάση ελάχιστων προϋποθέσεων, για έστω ορισμένο χρονικό διάστημα.
* τ. Αντιπροέδρου ΡΑΕ