Της Μαργαρίτας Ασημακοπούλου
Η ανάπτυξη ενεργειακών κοινοτήτων οδηγεί σε μηδενισμό του κόστους ρεύματος αλλά και στην καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας.
Τα τελευταία χρόνια ακούμε όλο και πιο συχνά για τον όρο «αυτοπαραγωγή» (net–metering). Με τον όρο αυτόν εννοούμε τη δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (κυρίως φωτοβολταϊκά ή μικρές ανεμογεννήτριες) για ιδιοκατανάλωση σε κτίρια (επιχείρηση, γραφείο κτλ.) αλλά ακόμη και στο σπίτι μας, στις ταράτσες των πολυκατοικιών. Το σύστημα αυτοπαραγωγής ενέργειας επιτρέπεται να τοποθετηθεί επί στέγης, δώματος, εδάφους ή οποιασδήποτε άλλης νόμιμης πολεοδομικά κατασκευής. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα επένδυση αυτονομίας, η οποία έχει πολλαπλά οφέλη για τον ιδιοκτήτη αλλά και για το ίδιο το περιβάλλον.
Το net metering αποτελεί έναν από τους πλέον αποτελεσματικούς τρόπους εξοικονόμησης χρημάτων από τους λογαριασμούς, οι οποίοι, ειδικά αυτή την περίοδο, είναι πιο «φουσκωμένοι» από ποτέ. Επιπλέον, μέσω της αυτοπαραγωγής ρεύματος, βοηθάμε σημαντικά το περιβάλλον και το κλίμα, αφού παράγουμε με καθαρό και ανανεώσιμο τρόπο τη δική μας ενέργεια.
Στις μέρες μας, το κόστος των φωτοβολταϊκών έχει μειωθεί τόσο που πλέον συμφέρει περισσότερο η αγορά και λειτουργία ενός φωτοβολταϊκού συστήματος για 25-30 χρόνια από την αγορά του ηλεκτρικού ρεύματος από το δίκτυο για το ίδιο διάστημα. Ανάλογα με την κατανάλωση, η απόσβεση πραγματοποιείται σε πολύ λίγα χρόνια. Καθώς στο μέλλον θα μειώνεται κι άλλο το κόστος εγκατάστασης των φωτοβολταϊκών, η επένδυση θα γίνεται όλο και πιο συμφέρουσα.
Το net metering ταυτίζεται και με τον όρο του «ενεργειακού συμψηφισμού». Πώς λειτουργεί όμως αυτός ο συμψηφισμός; Όταν κατά τη διάρκεια της ημέρας παράγουμε περισσότερη ενέργεια από ό,τι χρειαζόμαστε, η περίσσεια “αποθηκεύεται” (σχεδόν) δωρεάν στο δίκτυο ώστε να την πάρουμε πίσω το βράδυ που τη χρειαζόμαστε. Αν χρειαστούμε ακόμα περισσότερη ενέργεια, τότε αγοράζουμε κανονικά όπως και σήμερα. Αν χρειαστούμε λιγότερη, τότε η πλεονάζουσα ενέργεια “πιστώνεται” και μεταφέρεται για την επόμενη περίοδο (τετράμηνο όπως εκδίδονται οι λογαριασμοί ηλεκτρικής ενέργειας). Ο τελικός συμψηφισμός γίνεται μετά από τρία έτη. Τυχόν πλεόνασμα ενέργειας μετά την ολοκλήρωση της τριετίας χάνεται. Αυτό συμβαίνει για να υπάρχει κίνητρο να εγκαταστήσουμε μόνο όσα φωτοβολταϊκά χρειαζόμαστε (με βάση τις ετήσιες πραγματικές μας ανάγκες) και όχι περισσότερα. Επίσης, τελικός συμψηφισμός πραγματοποιείται και στην περίπτωση που επιλέξουμε να αλλάξουμε πάροχο (θα χρειαστεί νέα σύμβαση με τον νέο πάροχο).
Τι γίνεται όμως αν κάποιος δεν έχει χώρο στην οροφή του ή αλλάζει συνεχώς κατοικία; Εδώ, τη λύση αναμένεται να δώσει η δυνατότητα της «εικονικής» αυτοπαραγωγής. Η εικονική αυτοπαραγωγή (ή virtualnet–metering) επιτρέπει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος σε διαφορετικό σημείο του δικτύου από εκεί που πραγματοποιείται η κατανάλωση (π.χ. σε άλλο κτίριο, ή σε οικόπεδο). Η ενέργεια που θα παράγεται από το φωτοβολταϊκό σύστημα θα μπορεί να συμψηφίζεται «εικονικά» με την κατανάλωσή μας, όπου κι αν μένουμε, μειώνοντας τον λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος με παρόμοιο τρόπο όπως συμβαίνει και με την απλή αυτοπαραγωγή.
Για την πιο συστηματική προώθηση του μοντέλου «παρήγαγε την ενέργεια που καις», η Ε.Ε. δημιούργησε το πλαίσιο λειτουργίας των ενεργειακών κοινοτήτων. Το θεσμικό πλαίσιο των ενεργειακών κοινοτήτων επιτρέπει σε όλους (φυσικά πρόσωπα, νομικά πρόσωπα, ΝΠΔΔ, ΟΤΑ) να συμμετέχουν στη διαδικασία της ενεργειακής μετάβασης της χώρας προς τις καθαρές πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Με τον τρόπο αυτό, οι επενδύσεις σε ΑΠΕ γίνονται με την κοινωνία αρωγό, προωθώντας ένα είδος ενεργειακής δημοκρατίας και αποκέντρωσης, ενώ τα οικονομικά αλλά και τα κοινωνικά οφέλη επιστρέφονται εις διπλούν στις τοπικές κοινωνίες. Έτσι οδηγούμαστε και στην καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας, αφού προσφέρει τη δυνατότητα παροχής δωρεάν ηλεκτρικής ενέργειας σε νοικοκυριά που θεωρούνται ευάλωτα σε τοπικό επίπεδο.
Πλέον, λοιπόν, σε πολλές χώρες (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) είναι ήδη φθηνότερο να παράγεις τη δική σου ενέργεια σπίτι, παρά να την αγοράζεις από το δίκτυο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα έχουν δημιουργηθεί 860 ενεργειακές κοινότητες έναντι 600 στη Γερμανία, όπου η αγορά είναι πολύ μεγαλύτερη. Ωστόσο, το 95% από αυτές είναι «μη αυθεντικές», δηλαδή εμπορικές οντότητες που ντύθηκαν ενεργειακές κοινότητες, για να επισπευσθεί η αδειοδότησή τους.
Η διαδικασία σύνδεσης του φωτοβολταϊκού συστήματος με το δίκτυο απαιτεί μία αίτηση προς τον τοπικό διαχειριστή του δικτύου (ΔΕΔΔΗΕ). Ο ΔΕΔΗΕ θα πρέπει να απαντήσει εντός ενός μήνα με την προσφορά σύνδεσης. Θα χρειαστεί να καταβληθεί κάποιο ποσό για τα τέλη σύνδεσης, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να πληρώσει κανείς επιπλέον χρήματα για την ολοκλήρωσή της (κυρίως για μεγάλα συστήματα, στα οποία μπορεί να χρειαστεί αναβάθμιση της σύνδεσης ή/και κάποια έργα κτλ.).
Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι να απευθυνθεί κανείς σε κάποιον ειδικευμένο εγκαταστάτη, ο οποίος ενημερώνει για τα αναγκαία βήματα και βοηθάει με τις διαδικασίες.
Ένα πολύ σημαντικό όφελος της αυτοπαραγωγής, λοιπόν, είναι το περιβαλλοντικό. Το net metering συνδέεται άμεσα με την εξοικονόμηση ενέργειας, αφού μειώνει το ενεργειακό αποτύπωμα του κτιρίου και, συνεπώς, τις ανάγκες για αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, όπως περίπου κάνει ένας ηλιακός θερμοσίφωνας για ζεστό νερό χρήσης.
Επιπλέον, αποτελεί κίνητρο για ορθότερη χρήση της ενέργειας αλλά και περαιτέρω ενεργειακή αναβάθμιση, μέσω της αντικατάστασης του ρυπογόνου καυστήρα πετρελαίου με αποδοτικές αντλίες θερμότητας (που θα καταναλώνουν ρεύμα προερχόμενο από το φωτοβολταϊκό).
Κυρίως, όμως, ας μην ξεχνάμε ότι το ηλεκτρικό ρεύμα παράγεται με έναν καταστροφικό για το περιβάλλον τρόπο, το κλίμα και τη δημόσια υγεία: με καύση άνθρακα (λιγνίτη), φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ειδικότερα, η καύση άνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος είναι η βασικότερη πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον πλανήτη. Με την αυτοπαραγωγή βοηθούμε την προστασία του περιβάλλοντος, μειώνουμε την τοπική ρύπανση και συμβάλλουμε άμεσα στην καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών.
Να σημειώσουμε ότι όσο πιο ενεργειακά αποδοτικό είναι το κτίριό μας, τόσο μικρότερο σύστημα φωτοβολταϊκών χρειάζεται για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Από την άλλη, ίσως δεν είναι προτεραιότητα να σχεδιάζουμε εγκατάσταση φωτοβολταϊκού όταν μένουμε σε ένα σπίτι που…«μπάζει» από παντού. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι καλύτερο να προηγείται η σωστή μόνωση του σπιτιού μας και μετά η εγκατάσταση του φωτοβολταϊκού. Μία ακόμη θετική «παρενέργεια» της αυτοπαραγωγής είναι ότι αποτελεί κίνητρο για την αντικατάσταση ρυπογόνων συστημάτων θέρμανσης που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα με αποδοτικές αντλίες θερμότητας.
Συνεπώς, μπορεί κανείς να αγοράσει ένα φωτοβολταϊκό σύστημα ικανό να καλύπτει το έξτρα ρεύμα που θα καταναλώνουν οι αντλίες και να ελαχιστοποιήσει τις συνολικές δαπάνες για ενέργεια (θα πληρώνει μόνο τα υποχρεωτικά τέλη του λογαριασμού του).
Ωστόσο, ο ΔΕΔΔΗΕ, όπως είναι φυσικό, αντιμετωπίζει με δισταγμό τη μεγάλη αποκέντρωση δικτύου που θα φέρουν οι ενεργειακές κοινότητες, αφού θα πρέπει να δημιουργήσει «χώρο» στο δίκτυο, για τις δικές του ανάγκες. Το υπουργείο Ενέργειας βρίσκεται όμως σε συζητήσεις με τον Διαχειριστή για τη δημιουργία αυτού του «χώρου», ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές με σκοπό τη μείωση των τιμολογίων ρεύματος.
