Πίεση στην αγορά ενέργειας λόγω του ελλείμματος του ΕΛΥΚΩ

Η ελληνική αγορά ενέργειας βρίσκεται σε δύσκολη φάση, καθώς το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας έχει φτάσει τα 500 εκατομμύρια ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2025. Ο λογαριασμός που χρηματοδοτεί την κοινωνική πολιτική στο ρεύμα, όπως τις μειωμένες χρεώσεις για το ΚΟΤ και την εξίσωση τιμών στα νησιά με την ηπειρωτική χώρα, έχει αποδυναμωθεί από μια σειρά αποφάσεων και από το αυξημένο λειτουργικό κόστος. Παράλληλα, η απουσία κρατικής παρέμβασης επιβαρύνει τους παρόχους και μεταφέρει τον κίνδυνο στους καταναλωτές.

Η βασική αιτία της σημερινής εικόνας βρίσκεται στις χρηματοδοτικές μεταφορές που έγιναν μέσα στην ενεργειακή κρίση. Ο ΕΛΥΚΩ μετέφερε 460 εκατομμύρια ευρώ στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης μεταξύ Αυγούστου 2022 και Απριλίου 2023 για να στηριχθούν οι επιδοτήσεις ρεύματος. Παράλληλα, νομοθετική ρύθμιση του Μαρτίου 2023 αφαίρεσε 65 εκατομμύρια ευρώ από τα έσοδα του λογαριασμού, αφού προέβλεψε απαλλαγή των ενεργοβόρων επιχειρήσεων Μέσης και Χαμηλής Τάσης από τις χρεώσεις ΥΚΩ για πέντε μήνες. Αυτές οι αποφάσεις δημιούργησαν σημαντικό κενό, το οποίο έκτοτε διευρύνεται.

Η μεγαλύτερη όμως πίεση προέρχεται από το δομικό κόστος των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας βασίζεται κυρίως στο πετρέλαιο, με αποτέλεσμα υψηλές δαπάνες για τις ΥΚΩ. Η Κρήτη αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή κόστους, ενώ η πλήρης διασύνδεσή της που αναμένεται στις αρχές του 2026 προβλέπεται να μειώσει τις ανάγκες για ΥΚΩ κατά περίπου 550 εκατομμύρια ευρώ σε ετήσια βάση. Ακόμη και έτσι, το υφιστάμενο έλλειμμα δεν θα εξαλειφθεί χωρίς συμπληρωματικά μέτρα.

Ο ΕΣΠΕΝ καταγγέλλει ότι η Πολιτεία παραμένει αδρανής, παρότι το θεσμικό πλαίσιο προβλέπει έγκαιρη αντιμετώπιση ελλειμμάτων, τήρηση αποθέματος ασφαλείας και δυνατότητα ενίσχυσης από τον κρατικό προϋπολογισμό με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών. Μέχρι σήμερα δεν έχει ενεργοποιηθεί καμία από αυτές τις δυνατότητες. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι προμηθευτές ενέργειας αναγκάζονται να χρηματοδοτούν οι ίδιοι το μηνιαίο έλλειμμα του λογαριασμού. Από τον Απρίλιο του 2023, τα ποσά που λαμβάνουν για ΥΚΩ καταβάλλονται μειωμένα από 30 έως και 60 τοις εκατό. Η συνεχής δέσμευση κεφαλαίων δημιουργεί χρηματοοικονομικό κόστος που για έλλειμμα 600 εκατομμυρίων ευρώ υπολογίζεται σε περίπου 40 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Αυτή η πρακτική προκαλεί αρρυθμίες στην αγορά, καθώς μεταφέρει την ευθύνη της κοινωνικής πολιτικής στις εταιρείες προμήθειας. Ο Σύνδεσμος σημειώνει ότι οι ΥΚΩ είναι υποχρέωση του κράτους και δεν μπορούν να στηρίζονται σε άτυπη χρηματοδότηση. Η παρατεταμένη καθυστέρηση στις παρεμβάσεις αποδυναμώνει τη βιωσιμότητα του μηχανισμού και δημιουργεί κινδύνους για τους καταναλωτές. Οι προσαυξήσεις και οι αναπροσαρμογές στις χρεώσεις γίνονται ολοένα πιο πιθανές, καθώς οι πάροχοι δυσκολεύονται να συνεχίσουν να απορροφούν την πίεση.

Ο ΕΣΠΕΝ ζητά δύο βασικές παρεμβάσεις. Πρώτον, άμεση κρατική ενίσχυση για την κάλυψη του ελλείμματος με ενεργοποίηση της προβλεπόμενης δυνατότητας από τον κρατικό προϋπολογισμό. Στόχος είναι να αποκατασταθούν τα οφειλόμενα ανταλλάγματα και να αποφευχθούν νέες επιβαρύνσεις στους καταναλωτές. Δεύτερον, αποζημίωση του χρηματοοικονομικού κόστους που επωμίζονται οι προμηθευτές λόγω της καθυστέρησης στις πληρωμές, μέσω κανονιστικής ή νομοθετικής ρύθμισης.

Το έλλειμμα του ΕΛΥΚΩ έχει εξελιχθεί σε καίριο ζήτημα για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Χωρίς άμεση παρέμβαση, η πίεση στους παρόχους θα συνεχιστεί και οι επιπτώσεις στους καταναλωτές θα ενταθούν. Η σταθεροποίηση του μηχανισμού ΥΚΩ αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία της αγοράς και για τη διατήρηση της κοινωνικής πολιτικής που εξαρτάται από τον λογαριασμό.