Πράσινη μετάβαση και εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα
Του Γιάννη Ευαγγελίδη
Καθώς η Ελλάδα σημειώνει σημαντική πρόοδο στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ενέργειας, το μεγάλο στοίχημα που θα πρέπει να κερδίσει είναι η αξιοποίηση των πόρων του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης.
Η πανδημία, εκτός από τις τραγικές επιπτώσεις που είχε σε υγειονομικό και οικονομικό επίπεδο, προκάλεσε και την επίσπευση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων από την κυβέρνηση, είτε αυτές αφορούν το κράτος, είτε τον τομέα της ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης από τη μία επέτρεψαν στην Ελλάδα μέσα σε δύο χρόνια να μειώσει σημαντικά το αποτύπωμά της ως προς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και από την άλλη διευκόλυνε και τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού να προχωρήσει πιο γρήγορα σε ένα τολμηρό πρόγραμμα μετασχηματισμού. Επιπλέον, κατέγραψε και την Ελλάδα στον ευρωπαϊκό χάρτη ως μία χώρα η οποία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της γρήγορης μετάβασης μακριά από το λιγνίτη.
Η ελληνική κυβέρνηση, ήδη από τον Δεκέμβριο του 2019, έχει εγκρίνει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, το γνωστό ΕΣΕΚ, το οποίο θέτει και προσδιορίζει ένα σαφή οδικό χάρτη για το πώς θα μπορούσαμε να επιτύχουμε τους στόχους περιορισμού των αερίων του θερμοκηπίου με βάση τους προηγούμενους, λιγότερο φιλόδοξους στόχους, που είχε θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως τόνισε πρόσφατα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, επισημαίνοντας ότι: «πρέπει να είμαστε συνεπείς με τους ευρωπαϊκούς στόχους, τους οποίους έχουμε θέσει, και να φθάσουμε στο σημείο να μπορούμε να πετύχουμε το περιβόητο net zero, δηλαδή ουσιαστικά μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, και για την πατρίδα μας».
Το μεγάλο στοίχημα για τη χώρα την επόμενη ημέρα της πανδημίας είναι η αξιοποίηση των πόρων του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και παράλληλα η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων που θα λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά και θα δημιουργήσουν χιλιάδες πρόσθετες θέσεις εργασίας.
Εθνικό σχέδιο «Ελλάδα 2.0»
Στο πλαίσιο αυτό, το εθνικό σχέδιο με την ονομασία «Ελλάδα 2.0» περιλαμβάνει μία σειρά από μεγάλες, μικρές και μεσαίες δράσεις οι οποίες συμμετέχουν χρηματοδοτικά.
Πιο αναλυτικά οι δράσεις αυτές αφορούν:
- τη δημιουργία συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας καθοριστικών για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, για την οποία δρομολογείται ενίσχυση 450 εκατ. ευρώ
- την αποκατάσταση εδαφών των παλαιών λιγνιτωρυχείων στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη, εξαιρετικά κρίσιμη δράση ως μεταβατικό στάδιο έως ότου οι περιοχές αυτές δρομολογήσουν ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, όπου δρομολογούνται 242 εκατ. ευρώ
- την προώθηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών, όπου δρομολογούνται 195 εκατ. ευρώ
- το «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον» με 1 δισ. ευρώ
- τις στρατηγικές αστικές αναπλάσεις με 475 εκατ. ευρώ
- και το «Εξοικονομώ Επιχειρώντας», όπου δρομολογούνται 450 εκατ. ευρώ.
Οι δράσεις της «πράσινης μετάβασης»
Σε ό,τι αφορά την πράσινη μετάβαση, οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις του εθνικού σχεδίου που υποβλήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση στην Κομισιόν, περιλαμβάνουν τα εξής:
- Διασύνδεση των ελληνικών νησιών, η οποία θα μειώσει σημαντικά το ενεργειακό κόστος νοικοκυριών και επιχειρήσεων και θα επιτρέψει την καλύτερη αξιοποίηση του δυναμικού της χώρας σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
- Υπογειοποίηση του δικτύου ηλεκτρικού ρεύματος σε αστικές και δασικές περιοχές για την προστασία του από ακραία καιρικά φαινόμενα και την αποτροπή πυρκαγιών.
- Εκτεταμένο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών, κτιριακών υποδομών επιχειρήσεων και δημόσιων κτιρίων και υποδομών.
- Μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
- Ανάπτυξη σε όλη τη χώρα σταθμών φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα και προώθηση της ηλεκτροκίνησης στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
- Μεταρρύθμιση του πολεοδομικού σχεδιασμού με την εκπόνηση πολεοδομικών σχεδίων που θα πληροφορούν έγκυρα και άμεσα για τις δυνατότητες χρήσης γης για σχεδόν τα 4/5 της χώρας.
- Προώθηση στρατηγικών αστικών αναπλάσεων υψηλής αναπτυξιακής και περιβαλλοντικής αξίας.
- Μεγάλες επενδύσεις σε αρδευτικά και αντιπλημμυρικά έργα μέσω ΣΔΙΤ, συνοδευόμενες από αλλαγές στη χρήση των δικτύων άρδευσης και εγκατάσταση τηλεμετρητών για τον εντοπισμό διαρροών και την έξυπνη διαχείριση του νερού.
- Νέο Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης σε συνδυασμό με αναμόρφωση των δασικών χαρτών.
Η εξειδίκευση των δράσεων
Τα συγκεκριμένα έργα που προβλέπονται στο πλαίσιο της «πράσινης μετάβασης είναι τα ακόλουθα:
«Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον» με προϋπολογισμό 1,081 δισ. ευρώ.
Ενίσχυση δράσεων ενεργειακής εξοικονόμησης των νοικοκυριών, με στόχο εξοικονόμηση ενέργειας κατ’ ελάχιστον 30%. Περιλαμβάνει αντικατάσταση κουφωμάτων, αναβάθμιση συστημάτων ψύξης και θέρμανσης, ηλιακούς θερμοσίφωνες, αντλίες θερμότητας, «έξυπνα» συστήματα ενεργειακής εξοικονόμησης και διαχείρισης οικιακών συσκευών, φωτοβολταϊκά στις στέγες κ.λπ. Το έργο θα μειώσει το κόστος της θέρμανσης και ψύξης, καθώς και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στις κατοικίες και θα έχει σημαντικές ωφέλειες από πλευράς οικονομικής δραστηριότητας και θέσεων εργασίας για τους παρόχους των εργασιών και τις σχετικές βιομηχανίες.
«Εξοικονομώ Επιχειρώντας» με προϋπολογισμό 450 εκατ. ευρώ
Ενίσχυση των ενεργειών βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας της λειτουργίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με στόχο εξοικονόμηση κατ’ ελάχιστον 30%. Περιλαμβάνονται ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων, ενεργειακή αναβάθμιση παραγωγικών διαδικασιών, συστήματα ανάκτησης θερμότητας στο πλαίσιο παραγωγικών διαδικασιών, εγκατάσταση «έξυπνων» ενεργειακών συστημάτων, ηλεκτρικά οχήματα διανομής κ.λπ. Το έργο θα βοηθήσει στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και θα δημιουργήσει τόνωση δραστηριότητας και θέσεων εργασίας για τους πάροχους των εργασιών και τις σχετικές βιομηχανίες.
«Εξοικονομώ στο Δημόσιο» με προϋπολογισμό 200 εκατ. ευρώ
Ανακαίνιση και ενεργειακή αναβάθμιση υποδομών και κτιρίων του Δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ενεργειακή αναβάθμιση του οδοφωτισμού, με τη σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα. Το «Εξοικονομώ στο Δημόσιο», πέρα από τις επενδύσεις, τη μόχλευση οικονομικής δραστηριότητας και την επακόλουθη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, θα οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας που επιβαρύνει σήμερα τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
Υπογειοποίηση με προϋπολογισμό 60 εκατ. ευρώ
Υπογειοποίηση και αναβάθμιση του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας σε αστικές περιοχές για τη θωράκισή τους έναντι των ακραίων καιρικών φαινομένων με συνολικό προϋπολογισμό 60 εκατ. ευρώ. Υπογειοποίηση και αναδιάταξη του δικτύου ηλεκτρικού ρεύματος σε οικισμούς με ιδιαίτερη πολιτιστική ή τουριστική αξία και σε κέντρα πόλεων με προτεραιότητα στις περιοχές όπου το δίκτυο είναι ευάλωτο σε καιρικά φαινόμενα (π.χ. βαριές χιονοπτώσεις). Ο στόχος είναι να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα του δικτύου, η ποιότητα ζωής και η τουριστική ανάπτυξη.
Προώθηση ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών και αναβάθμιση του συστήματος μεταφοράς με προϋπολογισμο195 εκατ. ευρώ
Διασύνδεση Κυκλάδων (Φάση Δ) και εναέρια γραμμή Κόρινθος – ΚΥΤ Κουμουνδούρου 400 KV και συνοδευτικά έργα. Έργα που θωρακίζουν την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, ενώ παράλληλα αξιοποιούν τις μεγάλες δυνατότητες παραγωγής Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στη θαλάσσια επικράτειά μας και στην Πελοπόννησο. Διευκολύνουν επίσης τη μείωση του κόστους ενέργειας οδηγώντας σε νέες επενδύσεις και θέσεις εργασίας στους ενεργειοβόρους κλάδους της οικονομίας.
Αναβάθμιση του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας σε δασικές περιοχές για την αποτροπή πυρκαγιών με συνολικό budget 40 εκατ. ευρώ
Αντικατάσταση γυμνών καλωδίων εναερίων δικτύων ΜΤ, υπογειοποίηση ή μετατόπιση του δικτύου σε δασικές περιοχές, τοποθέτηση μονωτικών καλυμμάτων σε στοιχεία του δικτύου. Στόχος να βελτιωθεί η αξιοπιστία του δικτύου (δείκτες ποιότητας ενέργειας SAIDI, SAIFI) και να προστατευθούν καλύτερα τα δάση μας.
Ανανεώσιμες πηγές με προϋπολογισμό 450 εκ. ευρώ
Δημιουργία συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας καθοριστικών για την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Ενίσχυση της αποθήκευσης ενέργειας ισχύος ύψους μέχρι 1380 MW (αντλησιοταμίευση – μπαταρίες) έτσι ώστε η διανομή ρεύματος να μην αντιμετωπίζει κινδύνους και παράλληλα να μπορεί να αξιοποιείται αποτελεσματικότερα η παραγωγή των Ανανεώσιμων Πηγών χωρίς να χάνεται το πλεόνασμα παραγωγής τους που προκαλούν οι διαφορετικές ροές προσφοράς και ζήτησης.
Επένδυση αποκατάστασης εδαφών παλαιών λιγνιτωρυχείων στη Δυτική Μακεδονία με προϋπολογισμό 242 εκατ. ευρώ
Αποκατάσταση εδαφών παλαιών ορυχείων λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία (περίπου 60.000 στρέμματα), ώστε να αποδοθούν σε αγροτική εκμετάλλευση και άλλες χρήσεις. Η αποκατάσταση των εδαφών αποτελεί κυρίαρχη πρόκληση της δίκαιης μετάβασης, τόσο στην περιβαλλοντική (εξυγίανση, ανάπλαση και υλοποίηση παρεμβάσεων αποκατάστασης του τοπίου και του περιβάλλοντος) όσο και στην αναπτυξιακή της διάσταση, με αναπροσαρμογή των χρήσεων γης και τη δημιουργία οργανωμένων υποδοχέων δραστηριοτήτων.
Σύνδεση νέων ΑΠΕ με προϋπολογισμό 12 εκατ. ευρώ
Αύξηση ισχύος υποσταθμών διανομής ηλεκτρικής ενέργειας για να διευκολυνθεί η σύνδεση νέων ΑΠΕ. Αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος σε υφιστάμενους υποσταθμούς ΥΤ/ΜΤ (προσθήκη νέων μετασχηματιστών ισχύος ή αντικατάσταση υφιστάμενων με μεγαλύτερους), ώστε να αρθούν τεχνικοί περιορισμοί για σύνδεση νέων μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές (800MVA).
Μεταρρύθμιση για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του Ειδικού Λογαριασμού για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΛΑΠΕ) με προϋπολογισμό 202 εκατ. ευρώ
Με την προτεινόμενη μεταρρύθμιση θα πραγματοποιηθούν:
- Δομικές παρεμβάσεις στον υφιστάμενο ΕΛΑΠΕ για την εξασφάλιση της οικονομικής του βιωσιμότητας μετά το πλήγμα που υπέστη λόγω της πανδημίας.
- Δημιουργία νέου ΕΛΑΠΕ αποκλειστικά για τις νέες ΑΠΕ (που εντάσσονται μετά την 1η.1.2021) με εγγενώς εξασφαλισμένη την βιωσιμότητά του. Η μεταρρύθμιση στοχεύει στην αύξηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και διευκολύνει τη χρηματοδότηση των νέων έργων σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
