Είκοσι χρόνια διαρκεί το πηγαινέλα του µεγαλόπνοου project της διασύνδεσης των νησιών µε το εθνικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Και όσο το έργο δεν γίνεται, κάθε συζήτηση για την ανάπτυξη και την αξιοποίηση των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας είναι όνειρο θερινής νυκτός.
Πρώτο Θέμα, Κυριακή 25 Αυγούστου 2013, του Κώστα Τσαούση
Ποιος, τελικά, µπορεί και πρέπει να ζητήσει ευθύνες από µια… ντιζελοµηχανή αφηµένη στην τύχη της στην
τοπική µονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Σαντορίνη των εκατοµµυρίων τουριστών από όλο τον
κόσµο; Προφανώς, κανείς!
Οι ευθύνες, πελώριες και διαχρονικές, θα πρέπει να αναζητηθούν ανάµεσα στους εκπροσώπους του πολιτικού δυναµικού, τους τοπικούς άρχοντες και τις διοικήσεις της ∆ΕΗ που δεν κατάφεραν τα τελευταία 20 χρόνια -τόσο διαρκεί το πηγαινέλα του µεγαλόπνοου project για τη διασύνδεση των νησιών µε το εθνικό δίκτυο- να καταστήσουν µακρινό παρελθόν την… ντιζελοµηχανή της Σαντορίνης και όλες τις άλλες στα νησιά των Κυκλάδων.
Και αυτό θα µπορούσε να γίνει µόνο µέσα από την έγκαιρη διαµόρφωση και υλοποίηση ενός ρεαλιστικού επενδυτικού – αναπτυξιακού σχεδίου για την ενίσχυση των υποδοµών και την εξασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας µέσα και από την αξιοποίηση των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, και κυρίως της αιολικής και ηλιακής ενέργειας που απλόχερα έχουν προσφέρει η φύση και η γεωγραφική θέση των νησιών.
Η προικισµένη µε αέρηδες Τήνος, για παράδειγµα, θα µπορούσε να ήταν από µόνη της µια ενεργειακά αυτόνοµη περιοχή αρκεί να είχε επιτευχθεί η διασύνδεσή της µέσω καλωδίων µε το εθνικό δίκτυο, έτσι ώστε να µπορεί να αξιοποιηθεί στο µεγαλύτερο δυνατό το ενεργειακό της δυναµικό και να αποδώσουν οι επενδύσεις στην αιολική ενέργεια. Επιπλέον, η ύπαρξη και η λειτουργία ενός αξιόπιστου περιφερειακού δικτύου θα µπορούσε να καταστήσει την Τήνο ως εξαγωγέα ενέργειας στα γειτονικά νησιά.
Το παράδειγµα της Τήνου, αν και χαρακτηριστικό, δεν είναι -και δεν µπορεί να είναι- το µοναδικό. Το ίδιο, µε µικρότερη ίσως ένταση, θα µπορούσε να υποστηριχθεί και για τα άλλα κυκλαδονήσια που εξακολουθούν να είναι όµηροι των ντιζελοµηχανών, το κόστος των οποίων εξακολουθούν να πληρώνουν οι καταναλωτές της ∆ΕΗ από όλη τη χώρα. Το κόστος αυτό καλύπτεται µέσω της χρέωσης για τις λεγόµενες Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας
που περιλαµβάνεται στους λογαριασµούς του ηλεκτρικού. Με λίγα λόγια, αφενός οι καταναλωτές -ανεξαρτήτως αν ζουν στις Κυκλάδες ή στην Κόνιτσα, τη Μάνη και το Σουφλί- πληρώνουν ένα δυσβάσταχτο κόστος και αφετέρου ουδείς µόνιµος κάτοικος ή επισκέπτης των νησιών δεν µπορεί να είναι ικανοποιηµένος για την ποιότητα των προσφερόµενων υπηρεσιών, αφού οι µίνι διακοπές ρεύµατος και οι διακυµάνσεις της έντασης είναι ένα στα-
θερά επαναλαµβανόµενο φαινόµενο. Αφού λοιπόν κάναµε λόγο για το κόστος, είναι χρήσιµο για όλους να σκεφτούµε το ποσό που ανέφερε πρόσφατα ο καθ’ ύλην αρµόδιος υπουργός. Ο υπουργός ΠΕΚΑ κ. Γιάννης Μανιάτης τόνισε ότι «η ανυπαρξία ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών της πατρίδας µας µε την ηπειρωτική Ελλάδα αποτελεί το µεγάλο αντιαναπτυξιακό µειονέκτηµά µας», επισηµαίνοντας ταυτόχρονα ότι «η κατανάλωση καυσίµου στις µονάδες που παράγουν, τοπικά, ηλεκτρική ενέργεια ξεπερνά κάθε χρόνο σε κόστος τα 600 εκατοµµύρια ευρώ». Στο σηµείο αυτό µια σύγκριση ανάµεσα σε δύο νούµερα λειτουργεί ως πρόκληση.
Το ετήσιο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (κυρίως το κόστος καυσίµων) στα µη διασυνδεδεµένα νησιά φτάνει τα 600 εκατ. ευρώ, ενώ το έργο της διασύνδεσης των Κυκλάδων -που θα εξασφάλιζε την επαρκή και αξιόπιστη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε Σύρο, Πάρο, Νάξο και Μύκονο-, σύµφωνα µε ανακοίνωση της ∆ΕΗ το φθινόπωρο του 2009, θα ήταν ένα έργο προϋπολογισµένης δαπάνης 350 εκατ. ευρώ.
Ο διαγωνισµός για τα πρώτα 4 νησιά
Ας πάρουµε όµως τα πράγµατα από την αρχή. Η κυβέρνηση έσπευσε να οχυρωθεί πίσω από την επαναπροκήρυξη του διαγωνισµού για τη διασύνδεση των Κυκλάδων -µια πρώτη οµάδα που περιλαµβάνει τα νησιά της Σύρου, της Τήνου, της Μυκόνου και της Πάρου- και να αποδιώξει τις όποιες διαχρονικές ευθύνες του πολιτικού κόσµου, που ανέχτηκε το γεγονός να πετιούνται από το παράθυρο µισό δισ. ευρώ σχεδόν κάθε χρόνο για καύσιµα αντί να υποχρεώσει τη ∆ΕΗ να ολοκληρώσει το επενδυτικό και αναπτυξιακό project της διασύνδεσης των νησιών, το οποίο έχει καταλήξει ένα σύγχρονο γιοφύρι της Αρτας.
Ο κ. Μανιάτης, από τη θέση του επικεφαλής του ΥΠΕΚΑ, δήλωσε αισιόδοξος για την τύχη του διαγωνισµού για το µεγαλόπνοο έργο διασύνδεσης των Κυκλάδων µε το ηπειρωτικό δίκτυο της ∆ΕΗ που επαναπροκηρύχθηκε. Πιο συγκεκριµένα, ο διαγωνισµός αφορά τη διασύνδεση αυτών των τεσσάρων νησιών των Κυκλάδων µε υποβρύχια κα-
λώδια 150 κιλοβόλτ, ενώ η προθεσµία που έχει δοθεί για την κατάθεση των προσφορών λήγει τον ερχόµενο Οκτώβριο.
Το τι θα γίνει κανείς δεν το ξέρει, καθώς το παρελθόν -άµεσο και απώτερο- δεν είναι σε καµιά περίπτωση καλός σύµβουλος. ∆εν είναι όµως µόνο αυτό. Η κυβέρνηση µπορεί να οχυρώνεται πίσω από την προκήρυξη του νέου διαγωνισµού -που έτσι και αλλιώς αφορά 4 µόνο νησιά- αλλά δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά της για ένα ολοκληρωµένο σχέδιο διασύνδεσης όλων των νησιών, που θα προέβλεπε και θα καθόριζε τον ρόλο της ∆ΕΗ και των ιδιωτών επενδυτών, τα χρηµατοδοτικά σχήµατα, αλλά και τις δυνατότητες των συµπράξεων τύπου Σ∆ΙΤ, εν όψει και των εξελίξεων για τα µετοχικά της ∆ΕΗ, το µίγµα της ενεργειακής σύνθεσης (όπως π.χ. το ποσοστό συµµετοχής των ΑΠΕ) και άλλες πολλές και κρίσιµες λεπτοµέρειες.
Τίποτα από αυτά δεν ειπώθηκε από τα επίσηµα κυβερνητικά χείλη και µείναµε στον διαγωνισµό για τη διασύνδεση των 4 νησιών, που αποτελεί παραλλαγή του διαγωνισµού του 2009 που κηρύχθηκε άγονος το 2012. Ας πάρουµε όµως τα πράγµατα µε τη σειρά. Σε µια ανακοίνωση της ∆ΕΗ προς το Χρηµατιστήριο προς ενηµέρωση του επενδυτικού κοινού -ανακοίνωση µε ηµεροµηνία 23 Σεπτεµβρίου 2009, λίγες µέρες πριν από τις εκλογές που έφεραν στη κυβέρνηση τον κ. Γιώργο Παπανδρέου- διαβάζουµε µεταξύ άλλων τα εξής: «Το διοικητικό συµβούλιο, κατά τη συνεδρίαση της Τρίτης 22 Σεπτεµβρίου, ενέκρινε την προώθηση του διαγωνισµού για την επιλογή
αναδόχου για την κατασκευή της διασύνδεσης των Κυκλάδων και αποφάσισε να προσκαλέσει τη ΡΑΕ και τον ∆ΕΣΜΗΕ να συµµετάσχουν στον σχεδιασµό και την επιλογή των τεχνολογιών που θα περιληφθούν στα καταρχήν τεύχη της διακήρυξης. Το έργο της διασύνδεσης των Κυκλάδων είναι ένα έργο προϋπολογισµένης δαπάνης 350 εκατ. ευρώ, µε το οποίο εξασφαλίζεται: α) Η επαρκής και αξιόπιστη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στα νησιά Σύρο, Πάρο, Νάξο και Μύκονο, β) η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόµενης ενέργειας, γ) η βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών στα νησιά λόγω της κατάργησης ή της θέσης σε ψυχρή εφεδρεία των αυτόνοµων σταθµών παραγωγής και δ) η δυνατότητα µελλοντικής αξιοποίησης του γεωθερµικού δυναµικού της Μήλου, καθώς και η απορρόφηση ενδεχόµενης αιολικής ενέργειας».
Μετά τις εκλογές, τότε, η αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής και η πράσινη ενέργεια είχαν βρεθεί σε πρώτη προτεραιότητα στην ατζέντα της κυρίας Τίνας Μπιρµπίλη, που ανέλαβε το κρίσιµο χαρτοφυλάκιο της ενέργειας, και το project της διασύνδεσης πήγε κατ’ ουσίαν περίπατο στα δύσβατα µονοπάτια της δηµόσιας διαβούλευσης. Σε αυτήν τη διαδικασία συµµετείχαν και οι εκπρόσωποι των τοπικών κοινωνιών µε προεξάρχοντες τους δηµοτικούς άρχοντες, που ως συνήθως υπερέβαλαν εαυτόν στο ζήτηµα της οικολογικής ευαισθησίας.
Τότε, το βασικό σενάριο που είχε δηµοσιοποιηθεί ήταν το εξής: η διασύνδεση των νησιών θα γινόταν µε δύο υποβρύχια καλώδια. Το πρώτο θα ξεκινούσε από την Εύβοια και θα συνέδεε τα νησιά Ανδρο – Τήνο – Σύρο – Πάρο – Νάξο – Μύκονο. Το δεύτερο θα είχε ως αφετηρία το Λαύριο και θα συνέδεε τα νησιά Σύρο – Πάρο – Νάξο. Κεντρικός κόµβος της διασύνδεσης των νησιών θα ήταν η Σύρος, στην οποία και θα κατασκευαζόταν και ο µεγαλύτερος υποσταθµός της ∆ΕΗ. Σύµφωνα µε τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις εκείνης της εποχής, η ∆ΕΗ µέχρι
το 2010 θα είχε συνδέσει µε το ηπειρωτικό δίκτυο τα νησιά Ανδρο – Τήνο και Σύρο και µέχρι το 2012 τα υπόλοιπα. Εξω από τον σχεδιασµό έµεναν από τότε οι ∆υτικές Κυκλάδες και η Θήρα. Ο διαγωνισµός όµως του 2009, αν και λειψός από τα γεννοφάσκια του, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Στις 19 Νοεµβρίου 2012 η ∆ΕΗ ανακοίνωσε τα εξής: «Μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών από τη θυγατρική της εταιρεία Α∆ΜΗΕ Α.Ε., ανοίχτηκε ο φάκελος της οικονοµικής προσφοράς του µοναδικού τεχνικά αποδεκτού Συµµετέχοντος, της
Σύµπραξης των εταιρειών “Siemens A.E. – Prysmian Powerlink Srl – Nexans Norway AS”. Η οικονοµική προσφορά της διαγωνιζόµενης Σύµπραξης έθετε όρους και προϋποθέσεις που οδηγούσαν σε σοβαρές οικονοµικές αποκλίσεις από τους προβλεπόµενους στη ∆ιακήρυξη Ορους, το δε προσφερόµενο τίµηµα δεν θεωρήθηκε εύλογο. Για το λόγο αυτό, η προσφορά της δεν έγινε αποδεκτή και ο διαγωνισµός κηρύχθηκε άγονος». Πάντως, στην εκκίνηση της
σχετικής διαδικασίας είχαν βρεθεί, εκτός της σύµπραξης όπου συµµετείχε η Siemens, και η κοινοπραξία της Alstom µε την Ελληνικά Καλώδια.
Πάντως, αν κάποιος ενδιαφέρεται για το «γιοφύρι της διασύνδεσης» θα πρέπει να ανατρέξει στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Τότε πρωτοσυζητήθηκε η διασύνδεση τόσο της Ανδρου όσο και της Τήνου µε το ηπειρωτικό σύστηµα µέσω Καρύστου. Τα όποια σχέδια όµως σκόνταψαν στην Τήνο, όταν το Συµβούλιο της Επικρατείας δικαίωσε προσφυγή των κατοίκων της ενάντια στην τοποθέτηση πυλώνων υψηλής τάσης στο νησί. Ετσι, η ∆ΕΗ άλλαξε την αρχική πρόβλεψή της και άφησε στην άκρη τη γραµµή υψηλής τάσης και προσχώρησε στην αναγκαστική λύση της διασύνδεσης µε υποβρύχια καλώδια.